محمدحسین قربانی

ماه رمضان هم به اتمام رسید. چند باری قصد کردم که راجبش بنویسم اما نشد تا اینکه زمان از دست رفت و این ماه به پایان آمد اما به هر حال به خودم گفتم سعی خود را بکنم تا چند کلامی از این ماه بنویسم.

ماه رمضان، ماهی که برای ما ایرانیان علاوه بر مذهبی بودن آن، نوستالژی‌های خاصی را به همراه دارد. از بچگی‌هایمان گرفته که اصرار داشتیم ما را برای سحری بیدار کنند تا اینکه بتوانیم تا ظهر دوام بیاوریم و روزه کله گنجشکی بگیریم. از سحری‌هایی که به اصرار مادر باید تا لقمه آخر غذا می‌خوردیم تا حال و هوایی که دعاها و مناجات خاص آن زمان برایمان داشت.

از افطارهایی که بدو بدو می‌خواستیم کل سفره را خالی کنیم اما به زور و اجبار مادر ابتدا باید آب جوش افطار را می‌خوردیم. داغ داغ می‌خوردیم تا رخصت رسیدن به گزینه‌های دیگر روی سفره صادر شود.

دلمان برای آن بچگی‌ها تنگ شده است. از اینکه به ما هم التماس دعا می‌گفتند تا فکر کنیم داریم بزرگتر می‌شویم. از آن حال خوب روزه کله گنجشکی که بعدها هر چه کردیم آن شیرینی بار اول برایمان زنده نشد که نشد. نمی‌دانم چه شده است؛ حس‌هایمان مثل گذشته نیست، زولبیا و بامیه‌هایمان خوشمزگی سابق را ندارند. آن طاقت فرسایی با پایان شیرین داستان دیگر وجود ندارد. مثل اینکه مثل فیلم‌هایمان پایان باز وجود دارد.

سریال‌ها و فیلم‌های گذشته در ماه رمضان هم حس و حال دیگری به ما منتقل می‌کرد. انگار واقعی‌تر بودند، احساس نزدیکی بیشتری با آن داشتیم و انتظار شیرینی برای شروع شدنشان می‌کشیدیم.

اولین ماه رمضان بدون برنامه ماه عسل

همه ما در بخشی از زندگی خود عضوی از یک گروه بوده‌ایم. گروه به معنی چند نفری که رابطه متقابل با هم دارند و معمولا یک هدف مشترک آنها را به هم متصل می‌کند، چیزی که موجب انسجام و همبستگی اعضا می‌شود. مسئله مهم یک گروه هدف تشکیل آن و هدف اعضای گروه است. این هدف است که موجب تداوم گروه و ایجاد انگیزه برای حفظ گروه می‌شود. به هر حال انسان موجودی اجتماعی است و نمی‌تواند به هیچ گروهی تعلق نداشته باشد. جمله معروفی از بزرگی بیان می‌کند: انسان در گروه متولد می‌شود و در گروه زندگی و کار می‌کند و در گروه بیمار و درمان می‌شود. من از جمله افرادی بوده‌ام که همیشه برای پیوستن به یک گروه سخت‌گیر بوده‌ام. این را در مورد گروه غیررسمی بیان می‌کنم چه برسد که گروه مورد نظر دارای ساختار خاصی هم باشد.

چندی پیش چند تن از دوستانم قصد تشکیل گروهی داشتند و من هم مثل همیشه از دعوتشان تشکر کردم و دلایلی برای نبودن آوردم. به اصرار یکی از دوستان قبول کردم در جلسه اول گروه حضور داشته باشم. معمولا جلسه اول جلسه جالبی است. افرادی با روحیه‌های متفاوت در جمع حضور دارند که شناخت آنچنانی از یکدیگر ندارند. یکسری افراد در حال تجزیه و تحلیل رفتارهای دیگران هستند، یکسری افراد علاقه به در دست گرفتن گروه دارند، یکسری افراد خودشان هستند و یکسری افراد هم با نقابی بر صورت سعی می‌کنند جور دیگری خود را نشان دهند. وقتی یک گروه تشکیل می‌شود، اوایل شور و نشاط عجیبی میان اعضا است. هنوز اسم یکدیگر را افراد، رسمی و با احترام صدا می‌کنند، آدم‌ها خواسته‌هایشان را با کلی مقدمه بیان می‌کنند، برای انجام یک شوخی با احتیاط رفتار می‌شود و ...

من از گروه فاصله خاصی داشتم و خیلی در برنامه‌ها و جلسه‌ها فعال نبودم. مدتی که گذشت گروه به دلایل شخصی از بین رفت. ظاهرا اهداف فردی بر اهداف جمعی گروه غلبه کرده بود. تا بوده و یادم می‌آید همین بوده است ما آدمیان معمولا منفعت شخصی را به منفعت جمعی ترجیح می‌دهیم. تضاد میان منافع، گروه را به دو نیمه تقسیم کرد و هیچکدام از طرفین هم حاضر به کوتاه آمدن از موضع خود نبودند. فکر می‌کنم نتیبجه مشخص است. چیزی که در این موارد مرا بسیار به فکر فرو می‌برد این است که برخی اوقات خودخواهی انسانها به قدری است که پیش خودت می‌گویی کاش کمی گروه زدگی یا گروه اندیشی وجود داشت که اصلا مورد مطلوبی نیست و هیچ‌گاه موافق این سندروم نبوده‌ام اما گاهی با دیدن انسان‌های خودخواه فکر می‌کنی برای برخی افراد مقداری نیاز است.

یک گروه خوب گروهی نیست که مثلا ده نفر اعضای با قابلیت 95 داشته باشد. گروهی خوب است که قابلیت‌های اعضای آن متفاوت باشد هم 90 باشد، هم 80 و 70 و 30 و... مثل یک تیم فوتبال است که اگر شما در تیمتان 22 بازیکن تاپ داشته باشید قاعدتا تیم موفقی نخواهید داشت و بیشتر درگیر حاشیه‌های ستاره‌های تیمتان خواهید بود. تیمی خوب است که 11 بازیکن خوب و سه یار تعویضی مناسب و افرادی با کیفیت پایین‌تر و جوان داشته باشد. من به شخصه توی گروه عاشق آن افرادی هستم که وجود گروه براشون زیاد فرقی نداره ولی تلاش می‌کنند تعارضات را حل کنند مثل آن دسته از خانم‌های باحال چاقی که باشگاه می‌روند تا به بقیه حس خوب بدهند. این خانمها می‌دانند که مثل بقیه خوب نیستند اما می‌روند که با تعریف کردن از بقیه حال دل دیگران را خوب کنند. یه روز هم اگر باشگاه نتوانند بیایند انگار آن باشگاه از محبت خالی می‌شود. این مدل آدم‌ها کارشون خیلی درسته و قدرشون را باید دونست.

رابطه‌ها تشکیل می‌شوند، آدمیان به زندگی ما می‌آیند و گاهی هم بدون خداحافظی، بخاطر مشکل شخصی یا به دلیل خاص دیگری کوله خود را برمی‌دارند و می‌روند. می‌روند که می‌روند.... تو می‌مانی و خاطرات، خاطراتی که گاهی نسیم خنکی بر صورت تو می‌نشاند و گاهی مانند دردی همیشگی تو را همراهی می‌کند. خاطرات چیز عجیبی است، آمدنش با تو است اما رفتنش دیگر با تو نیست. فقط تنها کاری که می‌توانی کنی این است که کمتر شیر خاطرات را باز نگه بداری.

در اینجا مطلبی نوشته­‌ام با عنوان انسانها از دور قشنگترند. مطلب بسیار مختصری است که با موضوعی که الان می­‌خواهم درباره­‌اش بنویسم بسیار نزدیک است. البته بگذریم که کوتاه بودن آن برای خودم بسیار جالب است. در زمان ارشد کتاب­‌های استادی از دانشگاه تهران را که می­‌خواندم کتاب‌هایش بسیار برای من جذاب بود و شیفته کتاب­‌هایش شده بودم. کم کم نوشته­‌هایش باعث شده بود که دیدن او برایم شبیه رویا شود.

گذشت و گذشت و من کنکور دکتری شرکت کردم و از قضا به مصاحبه دانشگاه تهران دعوت شدم. روز مصاحبه را هنوز یادم می‌­آید. افراد پراسترسی که یک نگاه دیدن آنها کافی بود تا متوجه استرس آن‌ها شوی اما من استرسی نداشتم چرا که می‌خواستم کسی را ببینم که به نوعی شیفته‌­اش بودم. با دوستی که حدود ده سال از من بزرگتر بود به محوطه سبز دانشگاه رفتیم و منتظر شدیم تا شماره­‌ها بگذرند تا نوبت ما برسد. دوستم هم استرسی نداشت چرا که هر دو می­‌دانستیم با توجه به رتبه خوبمان و شرایطی که نسبت به بقیه داشتیم حداقل در یکی از دانشگاه‌­های تهران قبول خواهیم شد.

بالاخره نوبت به من رسید و وارد جلسه مصاحبه شدم. با اساتید ارتباطات خوبی برقرار کرده بودم و یادم است که گذر زمان را احساس نمی‌­کردم به طوری که وقتی از جلسه خارج شدم؛ افراد دیگر با تعجب پرسیدند چرا اینقدر جلسه طول کشید. یادم هست چند باری ساعتم را نگاه کردم تا باورم شود یک ساعت من در داخل حضور داشته­‌ام. بعد از جلسه یک چیز در ذهن من بولد شده بود. همه اساتید رفتار خوبی داشتند به جز استادی که من شیفته­‌اش بودم. بله برخی اوقات این گونه است همه افراد به جز آنکه تو می­‌خواهی. همه افکارم به هم ریخته بود. تمام حس‌ه­ای خوبم به حس‌­های منفی تبدیل شده بود. به خود می­‌گفتم کاش هیچ وقت او را نمی­‌دیدم، کاش هیچ وقت حس خوبم از بین نمی‌­رفت.

راستش قبلا از برخی دانشجویانش شنیده بودم

چند روز پیش اتفاق تکراری برایم افتاد که هیچ وقت شاید توجهم را جلب نکرده بود اما این بار لحظه‌ای مرا به فکر فرو برد. برای کاری به دانشگاه رفته بودم که روبه روی دانشکده مدیریت، در نزدیکی مسجد افراد خدماتی مشغول تمیز کردن زمین بودند. از کنار آن‌ها می‌گذشتم که سلام کردم و خدا قوتی به آن‌ها گفتم. با روی گشاده و لبخندی بر لب تشکر کرد و احوالپرسی مختصری انجام داد.

چقدر برخی کارهای کوچک می‌تواند دلنشین شود. کارهایی که هیچ هزینه‌ای برای انسان ندارد اما احساس خوب زیادی به انسان می‌دهد. روزی استادی می‌گفت ما در برابر همه انسان‌های دور و برمان مسئولیت داریم و موقعیت و جایگاه آن‌ها را نباید بیشتر از حد در برابر این مسئولیت دخیل کنیم. همیشه به شرکت‌های مختلف هم که می‌روم این مسئله را می‌بینم که شخص مستخدم یا خدماتی مکان چقدر در برابر تشکر تو خوشحال می‌شود و تو این خوشحالی را در صورت فرد می‌بینی، انگار احساس مهم بودن به فرد منتقل می‌شود.

وقتی دانشجو هستی و به استاد احترام می‌گذاری مثلا جلوی او بلند می‌شوی، با احترام با او برخورد می‌کنی، احساس خاصی به تو و استادت منتقل نمی‌شود. اما وقتی در جایگاه استاد قرار داری و احترام خاصی به دانشجویت می‌گذاری مثلا جلوی او بلند می‌شوی آن وقت برق خوشحالی را در چشم دانشجویت می‌بینی. این احساس‌ها را فکر می‌کنم نباید از دست داد. این احساس‌هایی که هزینه‌ای برای هیچکس ندارند اما حس‌های خوبی را بین آدمیان منتقل می‌کنند.

همه افراد جامعه ما مهم هستند و بهتر است حال همه خوب باشد تا زندگی‌های بهتری در جامعه وجود داشته باشد.

امروز شاهد گفتگوی بین دو فرد بودم. یکی از آن‌ها مدیر میانی یک سازمان دولتی بود و دیگری را می‌توان در بخش کارکنان عملیاتی سازمان قرار داد. موضوع از این قرار بود که نقدی به خاطر کمبود چیزی بر یک بخش سازمان وارد بود و آن فرد این موضوع را به مدیر انتقال می‌داد. مدیر مثال جالبی زد او گفت: ببین مدیریت مثل گلف است. یک ضربه نیست، تو باید بسیار ضربه‌های کوچک بزنی تا توپ یا هدفت به داخل حفره یا مقصدت هدایت شود. منظور این بود که تو باید اینقدر پیگیری کنی تا مسئله حل شود. نه یک‌بار بگویی و بروی. خب این موضوع و مثال برایم جالب بود، یکی بخاطر اینکه فرد عملیاتی اصلا نمی‌دانست از کجا باید مسئله را پیگیری کند یعنی فرد از چگونگی روند حل مشکلش در سازمان حتی آگاهی نداشت و نکته جالب دوم هم مثال فرد مدیر بود که ظاهرا مثال معروف این شخص بود چرا که بیان می‌کرد من همیشه می‌گویم مدیریت مثل گلف است.

مدتی پیش برای رفتن به سفری گزینه قطار را انتخاب کردم. کلا قطار برای من به نسبت وسایل نقلیه عمومی دیگر راحت تر است و حس بهتری را منتقل می کند. هر بار تو با ادم های جدیدی در یک کوپه قرار می گیری و خب هر کدام از این افراد هم داستان خود را دارند. در این سفر همراهان من زن و شوهری مجرب و پیشکسوت بودند. بعد از گفتگویی کوتاه متوجه شدم که این مرد مددکار اجتماعی است و چند بار هم در سفر اشاره کرد که من فقط کمک فکری می کنم و کمک مالی انجام نمی دهم. جوری با جدیت می گفت انگار اکثر مردم برای کمک مالی به او مراجعه می کردند.

از ابتدا تا انتها غرق در حل کردن جدول بود و گاهی اوقات هم از من درباره جواب می پرسید. نمیدانم در قدیم چطور درس می خواندند ولی ذهنیت این افراد در مدل درس خواندن شبیه به هم است. تا فهمیدند تحصیلات تکمیلی را در دانشگاهی خوب می خوانم، جواب نمیدانم من آن ها را ناامید می کرد. می گفتند تو باید همه چیز را بدانی و در همه زمینه ها مطالعه داشته باشی. چند بار سعی برای گفتن اینکه دیگر علم ها اینقدر عمق دارند که تو نمی توانی در همه زمینه ها فردی آگاه باشی ولی خب فایده ای نداشت. یادم هست خاطره ای تعریف کرد از شهر سرباز و من وقتی پرسیدم این شهر دقیقا کجاست؟ با تعجب گفت واقعا نمی دانی!

 راستش من در شهرشناسی فکر می کنم متوسط رو به بالا باشم چرا که در کودکی یکی از بازی های مورد علاقه ام دیدن نقشه ایران و شهرهای مختلف آن بود ولی خب چنین شهری را روی نقشه هم ندیده بودم. می خواستم دلیلی بیاورم که اینقدرها هم مهم نیست که من این شهر را بلد باشم ولی قیدش را زدم. فردی جدول باز قهار بود و خانمش تعریف می کرد که جدول یار جدانشدنی اوست. وقتی در جایی به مشکل می خورد از من می پرسید. من هم دیدم مواردی که نمی توانم جواب دهم خیلی به او برمی خورد. به همین علت هر سوالی که  می پرسید متوسل به اینترنت می شدم تا جواب را به ایشان دودستی تقدیم کنم. اخر حل کردن جدول چه ربطی به تحصیلات داشت اما چاره ای نبود در مدل ذهنی او ظاهرا ربط داشت. فیلم هایی هم به ترتیب در کوپه پخش می شد و یکی پس از دیگری ادامه داشت. به فیلمی رسید.  نام فیلم، درست یادم نمی آید ولی تا بازیگر نقش اول را خانم دید گفت که عه این شاعر شمالی بازی می کند. بعد دوباره هر دو به من نگاه کردند. فهمیدن معنی نگاهشان سخت نبود اما خب من یک بار دیگر ظاهرا ناامیدشان کردم. بعد از فهمیدن اسم فیلم و پرسه ای در اینترنت فهمیدم نام این فرد محمد شمس لنگرودی است که شاعر، پژوهشگر و بازیگر است. نامش را که به آنها اطلاع دادم، برق رضایتی در چشمانشان شکل گرفت.  اما جایی که شاید بتوانم بگویم بهترین لحظه سفر برای من بود زمانی بود که خانم با هیجان و خوشحالی گفت که فیلم، زیرنویس انگلیسی دارد. من گفتم شما انگلیسی بلدید؟ گفت نه ولی خب دوست دارم یاد بگیرم. من خیره از این حرف ماندم. او در این سن همچنان علاقمند بود یک زبان جدید یاد بگیرد. در سن او من نیازی ندارم زبان انگلیسی یاد بگیرم اما حاضرم مثلا یک زبان دیگر مثل فرانسه یاد بگیرم؟ ایا با همین شور و علاقه اگر فیلمی زیرنویس فرانسوی داشت به وجد می آیم؟ این سوالات تا مدتی من را رها نکرد. وقت خداحافظی رسیده بود و محترمانه با هم خداحافظی کردیم، برای هم ارزوی موفقیت کردیم و من از آن سفر تا به اکنون احساس رضایت دارم.

چند سرباز در مترو بودند، یکی از آنها که ماه‌های پایانی خدمت را پشت سر می‌گذاشت برای سرباز جدید از خاطرات و درس‌هایش می‌گفت که یکی از آنها بسیار جالب بود. او می‌گفت در دو ماه اول خدمت هر کاری دوست داری انجام بده و هرکس تو را بازخواست کرد کافی است یک جواب به او بدهی من توجیه نبودم.

می‌گفت اوایل خدمت همیشه تلفن همراهم را با خودم می‌بردم و کارهای ممنوع دیگر. هر کس از من می‌پرسید همین جواب را می‌دادم و آنها هم کاری نداشتند. به نوعی به قول خودش عشق و حال می‌کرد. اما آن لحظه من فکر کردم چقدر در زندگی توجیه بوده‌ام. تا برهه‌ای از زمان فکر می‌کردم در زندگی باید همیشه برنده شوی و توجیه نبودم که زندگی باخت هم دارد، شکست هم دارد و باید برای آن روز هم آماده شوم.
شاید در یک جای بازی زندگی بتوانی جر بزنی ولی جایی دیگر در زندگی بقیه جر می‌زنند. توجیه نبودم که زندگی قواعد و قانون خودش را دارد و باید آن‌ها را یاد بگیرم. به قول ویلیام گلاسر اگر خواسته‌ای یا داشته‌ای داری باید براش یه تلاشی یه کاری  بکنی، نمی‌شود دائم نق زد و جر زد.

باید تاس ریخت و بازی کرد و جلو رفت. اگر در بازی مار و پله نیش از مار خوردی نمی‌شود قهر کرد و رفت. دوباره باید بسازی و تلاش کنی نه اینکه با فریب و کلک بخواهی جلو بروی یا از بازی بیرون بروی و انصراف بدهی. اگر سربازی این مطلب را خواند امیدوارم بدآموزی نداشته باشد و بخاطر یک خاطره این تست توجیه نبودن را انجام ندهد چرا که تضمینی ارائه نمی‌شود که کاری به کارش نداشته باشند.

امروز صبح با صدای پشت سرهم ایفون از خواب بیدار شدم. دیر خوابیدن یک مسئله بود اما مسئله بزرگ دست از تلاش برنداشتن مردی که ایفون می زد بود. بهر حال ایفون را جواب دادم و متوجه شدم شخص اشتباهی ایفون خانه ما را زده است. او را راهنمایی کردم که خانه ای که میخواهد در سمت چپ ما به فاصله مثلا 3 خانه است(من کلا فکر کنم سر جمع دو همسایه خانه مان را بشناسم، برای خودم جالب بود که خانه یکی از دو همسایه ای که من میشناسم میخواست)

تا اینجا بهرحال اوضاع خوب بود تا با سوالی از جانب مرد روبه رو شدم. ان سوال این بود که خانه ای که ادرس میدهی به طرف جایی است که خورشید طلوع می کند یا غروب می کند؟ چند لحظه سکوت... من، سمت چپ، سمت راست، خورشید، ماه، دب اکبر،کهکشان راه شیری.خیلی بزرگمنشانه یکبار دیگر ادرس را تکرار کردم و ارزوی موفقیت برای فرد مذکور کردم. خدا رو شکر که سالی که نکوست از روزای اخر اسفندش پیدا نیست وگرنه بدبخت می شدیم.

یک مدت پیش به کافی‌نتی برای پرینت مراجعه کردم. یک پسر جوان آمد و از مغازه دار پرسید اقا استخدامی فلان ارگان اطلاعات دارید شما به چه شکل است؟ صاحب کافی‌نت نگاهی به او کرد و گفت تازه امروز آمده بگذار برایت پرینت بگیرم خودت کامل بخون که پسر وسط حرف او آمد و گفت نه من حوصلش را ندارم اگر می‌شود بعدا میام خلاصشو برایم بگویید. صاحب کافی‌نت خودش رفت توی سایت همون لحظه و براش خلاصشو خوند و پسر رفت.

اما چند تا نکته:

اصلا نمی‌خورد از من دو سال کوچکتر باشه. البته دارم به این موضوع عادت می‌کنم از بس همه بهم گفتن تو کوچکتر می‌خوره باشی. ترجیح می‌دهم که بیشتر صحبت نکنم تا مسئول ریختن موی بقیه دانشجویان دکترا نشوم و تقصیر این موضوع را به گردن می‌گیرم.

فردی که حوصله خواندن حداکثر 7 صفحه را نداشت واجد شرایط آن ارگان بهرحال بود.

اگر استخدام نهایی شود چه کسی قرار است فرم ها و کاغذهای او را بخواند؟

اینقدر بحران بیکاری بیکاری کرده ایم که بحران بیکارگی را فراموش کرده‌ایم.

متولد این سن حوصله خواندن 7 صفحه را نداشت با این روند جلو برویم متولد دهه بعد باید با پانتومیم براشون بگوییم اوضاع چه خبره چرا که احتمالا حوصله شنیدن هم ندارند. پس خسته نباشی دلاور. خدا قوت پهلوان

به کجا چنین شتابان....

اولین خاطره ام از درس زبان که در ذهنم وجود دارد  برمی گردد به کلاس سوم یا چهارم ابتدایی که خانم مدیر محترم برای ما یک معلم اوردن و گفتن امروز این خانم بهتون انگلیسی یاد میده. یادمه کل اونروز خانم معلم زبان بهمون گفتن دفترهاتون رو بیارین تا نام و نام خانوادگیتون رو براتون به انگلیسی بنویسم. اسم بعضیا مثل فامیلی اینجانب را نمینوشت و میگفت معادل انگلیسی نداره  و ما هم کلی قمپوز در کلاس جولان میدادیم و به بقیه بچها میگفتیم اسم شماها الکیه که میشه نوشت و ببینید که ما چه اسم خفنی داریم که اصلا نمیشه نوشت غافل از اینکه ایشون ق و غ و چ و ... رو بلد نبود بنویسه. ولی نکته دیگه این بود که واقعا معلمان مقطع ابتدایی ما خانم بودند و در دوره راهنمایی کلی از اینکه ما مثل بچهای دیگه زیر لگد و مشت اقا معلم، مقطع ابتدایی  به پایان نبردیم ابراز مسروریت و قمپوز میکردیم. یاد باد آن روزگاران یاد باد