کتاب خواندن مثل شمشیر دو لبه است. همان قدر که خوب است می‌تواند انسان را از هر چه کتاب است زده کند و اعتمادتان به هر چه کتاب است را می‌تواند خدشه‌دار کند. هر کس باید یک روز بنشیند محاسبه کند که چقدر کتاب خوانده است که ارزشی برایش نداشته است. در واقع هزینه‌ای کرده‌ایم که برایمان فایده نداشته است. شاید شما هم مثل خیلی از انسانها بگویید نه به هر حال خواندن هر کتابی یکسری مزایا دارد. نمی‌دانم ولی برای من در زندگی هیچ چیز نمی‌تواند ارزش وقت و زمانی که برایم از دست رفته است را داشته باشد و البته برایم دستاورد خوبی هم نداشته است.
در حال حاضر میلیون‌ها کتاب در جهان وجود دارد که قاعدتا ما در زمان محدود زندگی خود قادر به خواندن آنها نیستیم پس بهتر است برای خواندن کتاب و انتخاب کتاب هم خوب زمان بگذاریم، فکر کنیم و مطالعه و کتابخوانی خود را هدفمند کنیم.
بخاطر ارزشی که زمانمان دارد باید بدانیم برای چه کتاب‌هایی باید هزینه کنیم و زمانمان را برای چه کتاب‌هایی بگذاریم. اولین نکته‌ای که قبل از این سوال می‌خواهم بیان کنم این است که اساسا خیلی چیزها را از کتاب نمی‌شود یاد گرفت و انتظارمان از کتابها باید معقول باشد. انتظار تغییر کل زندگی و انفجار دانش را از یک کتاب قاعدتا نباید داشته باشیم حتی این انتظار را از چند کتاب هم نمی‌توانیم داشته باشیم. اساسا یکسری دانشها کتابی به دست نمی‌آید و یکسری مهارتها را کتابی نمی‌توان یاد گرفت و برای فراگیری باید آنها را تجربه و زندگی کرد.
اولین نکته‌ای که در انتخاب کتاب می‌خواهم اشاره کنم این است که کتاب باید باورپذیر باشد. برخی کتابها مثل کلیپ‌های انگیزشی هستند یعنی انگار یک نفر نشسته خارج از مشکلات زندگی یک سری چیزهای قشنگ را بیان می‌کند که حس لحظه‌ای خوبی هم می‌دهد ولی ما را به جایی نمی‌رساند مثل برخی از گوینده‌های رادیو مخصوصا از نوع صبح آنها که اصلا طرف نشسته آن طرف گود و بدون توجه به این طرف گود فریاد می‌زند شاد باشید، جیغ بزنید، هورا بکشید، همه چی آرومه و ...
موضوع بعدی این است که در کشور و فرهنگ ما باورپذیر باشد یعنی بسیاری از کتابها خیلی خوب هستند اما برای کسی که در نیویورک زندگی می‌کند ولی توی مارکت ایران یا توی فرهنگ رفتار مصرف کننده ما جواب عکس هم احتمال دارد بدهد.
موضوع بعدی این است که برای کتابی وقت بگذاریم که نویسنده آن یک کاری در زندگی کرده باشد. یعنی کتاب به نوعی تجربی باشد و تجربه فرد یا تجارب افراد دیگری در آن حوزه آورده شده باشد. البته که دانش کتاب هم مهم است ولی حقیقت این است که دانش را از جاهای دیگر هم می‌توان یاد گرفت مگر اینکه مثالهای کاربردی یا یک مدل آسان سازی و دسته‌بندی جذاب از دانش در یک کتاب وجود داشته باشد.
مورد بعدی که می‌خواهم اشاره کنم این است که در کتاب خواندن، احساس کتابخوانی نداشته باشیم. یعنی اینکه ما از کتاب خواندن هدف خاصی را دنبال نکنیم و فقط دنبال این حس باشیم که فردی کتابخوان به نظر برسیم. مثل یکسری افراد در باشگاه‌های ورزشی هستند که دنبال ورزش کردن نیستند بلکه دنبال احساس ورزش کردن هستند. در کل وقت باشگاه چهار حرکت ورزشی هم انجام نمی‌دهند ولی خب همین که ساک ورزشی داخل خیابان دست می‌گیرند و با کفش ورزشی توی باشگاه راه می‌روند و به بقیه هر جا بحث می‌شود، اعلام می‌کنند که باشگاه می‌روند برایشان کافی است و دنبال ورزش کردن هم نیستند و همین چیزها آنها را به نوعی از لحاظ احساس ورزشی بودن ارضا می‌کند.
در کل اینکه کتاب بخوانیم خیلی خوب است ولی مراقب باشیم دچار احساس کتابخوانی نشویم و بدانیم برای چی می‌خواهیم کتاب بخوانیم. مثلا شاید هدف این باشد در یک حوزه اطلاعاتمان را بیشتر کنیم یا خیلی ساده‌تر می‌خواهیم دایره لغاتمان را افزایش دهیم.
یک رویکردی که برای کتاب خواندن به نظرم بسیار مفید است رویکرد زمان-فایده است چیزی که مشابه هزینه-سود می‌باشد. در اینجا زمان به معنی مدت زمانی است که برای خواندن آن کتاب نیاز دارید و فایده در اینجا بیانگر میزان احتمال استفاده و کاربرد کتاب در صورت خواندن است. در این رویکرد چهار حالت زیر به دست می‌آید:
زمانی که فایده خواندن کتابها برای شما زیاد باشد و زمان کمی برای خواندن کتابها نیاز باشد. در این حالت کتابها را حتما در نزدیکترین زمان ممکن بخوانید.
زمانی که فایده خواندن کتابها زیاد و زمان زیادی هم برای خواندن کتابها نیاز باشد. در این حالت باید یک برنامه مشخص برای خواندن کتابها انجام دهید.
زمانی که فایده خواندن کتابها کم و زمان برای خواندن کتابها هم کم باشد. در این حالت می‌توان زمانهایی هر چند کوتاه به خواندن این کتابها هم اختصاص داد چون در زمانهایی از زندگی می‌توانند برایمان فرصت ایجاد کنند.
زمانی که فایده خواندن کتاب کم و زمان زیادی هم خواندن کتاب از شما می‌گیرد. در این حالت بهتر است از خواندن کتاب صرف‌نظر کنید.
مقاله مرتبط: کتاب و کتابخوانی و هنر کتاب نخواندن
کتاب و کتابخوانی و هنر کتاب نخواندن 1
به اعتقاد شما فایده رمان خواندن چیست؟
چه ارزشی دارد؟