بودن رنگ در بازاریابی کمی علامت سوال ایجاد میکند اما با کمی مطالعه میتوان متوجه شد که در بازاریابی رنگی به نام سبز وجود دارد. مفهوم بازاریابی سبز با توسعه پایدار در هم آمیخته شده است و سخت میتوان این دو مفهوم را از هم تفکیک کرد. بازاریابی سبز یعنی بازاریابی محصولات و خدماتی که به محیط زیست آسیب نمیرساند و بسیاری اوقات به بهبود آن هم کمک میکند.
تعریف بالا مفهوم سادهای است که از بازاریابی سبز ارائه شده است. کمی جدیتر اگر بحث را دنبال کنیم به آمیخته بازاریابی میرسیم که باید در بازاریابی سبز رعایت شود. در بخش اول آن محصول سبز یعنی محصول و خدمات ما آسیبی به محیط زیست نرساند و به توسعه پایدار هم کمک کند. ما محصولی را تولید میکنیم که به کاهش آلودگی و ضایعات کمک کند و قابل بازیافت میباشد.
قیمت سبز قیمتی است که باید دارای منطق خاصی برای ارزشگذاری باشد. یعنی به میزانی که قیمت تعیین شده است ارزش افزوده وجود داشته باشد و به میزان کارایی و کیفیت محصول یا خدمات، قیمت تعیین شود.
مکان سبز مکانی است که آسیبی به محیط زیست نرساند، مکان سبز شامل دو بخش است: در بخش داخلی مکان سبز باید محیطی باشد که کارکنان احساس آرامش در درون سازمان داشته باشند و محیطی دلنشین برای آنها فراهم شود و بحث ارگونومی تجهیزات رعایت شود. بخش خارجی هم به مکانهای شرکت اشاره دارد که در جای مناسب و با مکانیابی مناسب ایجاد شده باشد و آسیبی برای محیط اطراف، همسایگان و منطقه نداشته باشد.
ترویج سبز به انتقال اطلاعات زیست محیطی که با فعالیتهای شرکت مرتبط است، اشاره دارد. در ترویج سبز میتوان سبک زندگی سبز را ترویج کرد و ارتباط محصولات و خدمات شرکت با مسئولیتهای اجتماعی و محیط زیستی اشاره کرد.
در همه این موارد بحث توسعه پایدار باید رعایت شود. به عنوان مثال در مکان سبز اگر ساختمانی را احداث میکنیم که برای بازه زمانی خاصی کاربرد دارد باید این قابلیت را داشته باشد که با تغییر کاربری استفادههای دیگری از آن در زمانهای آینده صورت بگیرد.
سبزشویی (green washing)
سبزشویی به این موضوع اشاره دارد که شرکت به دوستدار محیط زیست بودن تظاهر میکند در صورتی که در حال آسیب به محیط زیست است. متاسفانه این اتفاق توسط بسیاری از شرکتها انجام میشود. شرکتهایی که دوست دارند نشان دهند مسئولیتهای اجتماعی خود را رعایت میکنند اما در پشت پرده نسبت به آن بیتوجه هستند. بسیاری از شرکتهای بزرگ دنیا در اهداف خود بیان کردهاند که بهترین محیط را برای کارکنان خود فراهم میکنند اما هر سال برخی از کارکنان خود را به علت فشار زیاد کاری از دست میدهند.
این مسائل نشان میدهد که بازاریابی سبز در شعار و نمایش نیست. ما برای اجرای صحیح بازاریابی سبز به افرادی با تفکر سبز نیازمندیم. کسانی که دغدغه محیط زیست و اجتماع دارند. افرادی که حس بشردوستانه دارند. افرادی که به محیط، شرکت و انسانها به چشم کسب و کار نگاه نمیکنند. اگر در شرکتی چنین فردی وجود نداشته باشد احتمال اینکه سبزشویی اتفاق بیفتد، بسیار است. تفاوت زیادی وجود دارد بین کسی که دغدغه محیط زیست دارد با کسی که میخواهد نشان دهد دغدغه محیط زیست دارد.
چهار مولفه بازاریابی سبز
همانطور که در بالا اشاره شد بازاریابی سبز یعنی بازاریابی محصولات و خدماتی که به محیط زیست آسیب نمیرساند و بسیاری اوقات به بهبود آن هم کمک میکند. اما جالب است بدانید این تعریف فقط یک جنبه بازاریابی سبز را نشان میدهد. ما در بازاریابی سبز با چهار مولفه در ارتباط هستیم که در بیشتر نوشتهها فقط بخش محیط زیست آن بولد شده است.
مولفه دیگری که در بازاریابی سبز وجود دارد موضوع اقتصادی است. یعنی محصولات و خدماتی که بازاریابی میکنیم دارای منافع اقتصادی و بازگشت سرمایه مناسب باشند. یعنی در سازمان ما هزینه بی دلیل و باطلی انجام نمیشود. درآمدی که کسب میشود از راه سالم است و با دور زدن قانون درآمدی کسب نمیشود و کسب درآمد شرکت آسیبی با منافع اجتماع و جامعه ندارد.
مولفه دیگر بازاریابی سبز موضوع اجتماعی است. یعنی محصولات و خدماتی که بازاریابی میکنیم دارای منافع اجتماعی است. شرکت باید مجموعه وظایف و تعهدات خود را در جهت حفظ، مراقبت و کمک به جامعه خود رعایت کند. شرکت در این بخش به رفع معضلات و مسائل اجتماعی کمک میکند، از کار با شرکتهای دارای سابقه منفی و آسیبزننده به جامعه خودداری میکند یا مالیات خود را به موقع پرداخت میکند.
مولفه دیگر بازاریابی سبز موضوع فناوری است. یعنی محصولات و خدماتی که بازاریابی میکنیم از فناوریهایی استفاده میکند که برای محیط و جامعه و اقتصاد سودمند است. فناوری سبز، فناوری است که در وهله اول به محیط و انسانها آسیب نمیرساند و بعد از آن سبب توسعه پایدار میشود و برای جامعه دارای مزایا است. فناوری سبز از انرژیهای موجود به بهترین نحو استفاده میکند به عنوان مثال انرژی خورشیدی مثال بارز آن است.
در چهار مولفه بازاریابی سبز ما باید چهار متغیر را در نظر داشته باشیم. دید منصفانه داشته باشیم. به پایداری توجه کنیم. به ارزش محصول و خدمات فکر کنیم و سطح دوام قابل قبولی، محصولات داشته باشند.
برای اینکه بازاریابی سبز به درستی صورت بگیرد نیاز است افرادی در جامعه حضور داشته باشند که به تفکر سبز مجهز هستند. افراد با تفکر سبز محصول محیط، سیستم آموزشی و جامعهای است که استانداردهای سبز بودن را رعایت میکند.